به گزارش خبرنگار ایبِنا، بانکداری باز (Open Banking)، پارادایم جدیدی است که به‌سرعت در بانکداری دنیا در حال رواج است. در بانکداری باز، عملیات بانکداری محدود به چاردیواری بانک‌ها نیست و بانک‌ها در اصل تأمین‌کننده بستر و سکو (Platform) برای عملیات بانکی هستند. توسعه فناوری اطلاعات و ابزارهای نرم‌افزاری این امکان را به بانک‌ها داده که در چارچوب ضوابط قانونی و امنیتی به بازیگران دیگر اجازه دهند روی بستر آن‌ها خدمات جدید به مشتریان ارائه دهند. در ایران هم این روند آغازشده البته موانعی هم برای اجرای بانکداری باز در کشور وجود دارد که با توجه به اهمیت این موضوع با نیما نامداری- معاون طرح و برنامه شرکت ارتباط فردا گفت و گویی داشته‌ایم که در ادامه می‌آید.
چه چالش‌های پیش روی اجرای بانکداری باز در کشور با توجه به بخش‌نامه‌هایی که در خصوص فعالیت فین تک‌ها صادرشده است، وجود دارد؟
سه مانع پیش روی اجرای بانکداری باز در حال حاضر در کشور است. مانع اول این است که استاندارد و ضوابط فنی مشخصی در این بخش وجود ندارد، البته منظور از ضوابط و استانداردها در اجرای بانکداری باز، بخش‌نامه‌های دولتی و بانک مرکزی نیست. بلکه ضوابط فنی هم در بانکداری باز در کشور مورداستفاده قرار نمی‌گیرد. به‌طور مثال استانداردی مثل PSD۲ در اروپا، که استانداردی است که جنبه‌های فنی در بانکداری باز را مشخص می‌کند، به تقسیم وظایف در بین بازیگران، بحث‌های امنیت، تکنیکی و حفاظت داده می پردازد و یا قوانینی که درآمریکا و اروپا در خصوص حفاظت از اطلاعات وجود دارد، نوع کار و نقشه راه در بخش بانکداری باز را ساده می کند. درصورتی‌که در ایران در خصوص هیچ‌کدام از مباحث مربوط به بانکداری باز اعم از مباحث امنیتی، فنی، بحث مالکیت و حفاظت داده‌ها، مسئولیت‌ها و تقسیم‌کار بین بازیگران هیچ ضوابط و استاندارد فنی مشخصی وجود ندارد که این مورد، اولین مانع در اجرای بانکداری باز در کشور است.
دومین مانع در این بخش، این است بانکداری باز در ذهن مدیران ارشد بانکی ازجمله مدیران عامل و اعضای هیئت‌مدیره بانک‌ها و همچنین مدیران کسب‌وکار شبکه بانکی مفهومی انتزاعی دارد که برای آن نیز، مصادیق روشنی وجود ندارد. بر اساس مشاهدات بالای ۹۵ درصد مدیران ارشد بانک‌ها درک ملموس و مشخصی از بانکداری باز، ندارند حتی به‌صورت مشخص نمی‌دانند برای توسعه بانکداری باز باید چه فعالیت‌های را در دستور کار قرار دهند.
همچنین جای تأسف دارد که مدیران فناوری اطلاعات بانک‌ها نیز توانایی گفتگوی درون‌سازمانی برای متقاعد کردن مدیران عامل و هیئت‌مدیره بانک‌ها در این بخش را ندارند. به همین دلیل بانکداری باز همواره به‌عنوان یک ایده خوب مطرح می‌شود که همه در خصوص آن، نظرات خود را ارائه ولی توان اجرای آن را ندارند.
مانع سومی که در اجرای بانکداری باز در کشور وجود دارد، این است که در اساس هنوز از تجربه فنی لازم به‌منظور استفاده از API ها چه در صنعت بانکی و در صنایع دیگر برخوردار نیستیم تا جایی که در شرکت‌های نرم‌افزاری و گروه‌های فنی آن، آمادگی برای اجرایی کردن این روند وجود ندارد. زیرا تجربه فنی لازم بخصوص در API های بانکی که به آن‌ها API های سه‌طرفه نیز می‌گویند و باید از سوی سه شخص اجرایی شوند در بانکداری باز وجود ندارد. در مباحث فنی هم توسعه کنندگان نیز از اطلاعات و تجربه لازم و کافی برخوردار نیستند که این روند هم از سمت بانک‌ها و هم از سمت استفاده‌کنندگان API ها با پیچیدگی‌هایی همراه می کند، البته با حل شدن دو مانع اول و دوم، این مانع به‌تدریج کم‌رنگ و حل خواهد شد.
رواج بانکداری باز در کشور چه مزایایی برای مردم دارد و این روند ممکن است با چه معایبی همراه شود؟
مهم‌ترین کاربرد بانکداری باز در کشور تسهیل، پیچیدگی‌های فرایندهای مالی در سازمان‌ها و شرکت‌ها است، زیرا یکی از پردردسرترین کارها در شرکت‌ها مباحث مربوط به امور مالی ازجمله پرداخت‌ها، تسویه‌ها، فرآیندهای بانکی و مباحث مربوط به سهامداری است که بانکداری باز بخشی از این پیچیدگی‌ها و دشواری‌ها را تسهیل می کند. با ارائه سرویس‌ها بانکداری باز به شرکت‌ها، بخشی از فرآیندهای بانکی به داخل مجموعه منتقل می‌شود و کنترل‌ها در این روند افزایش و از پیچیدگی‌های آن کم می‌شود.
مزیت دیگر اجرای بانکداری باز این است کمک می کند تا عملیات بانکی خارج از قلعه بانک‌ها انجام شود و مردم دیگر نیازمند نیستند که برای کارهای ساده بانکی به‌صورت مستمر به شعبه‌ها، اینترنت بانک و یا موبایل بانک‌ها مراجعه کنند. با توسعه بانکداری باز، خدمات بانکی می‌تواند، داخل نرم‌افزارهای شرکت‌ها پیاده‌سازی شود و در این روند با توجه به درک بهتر هر شرکت از نیازهایش می‌تواند سرویس‌ها بانکی را ترکیب و برای خود اختصاصی کند.
سومین مزیت که اجرا و توسعه بانکداری بازدارد، این است که رشد و توسعه کسب‌وکارهای فین تکی منوط به اجرای بانکداری باز در کشور است و در اساس رشد کسب‌وکارهای نوآور، مرهون سرویس‌های بانکداری باز است و API ها نقش کلیدی در شکل‌گیری فین تک‌ها دارند، بدین معنا که فین تک‌ها کمک می کند سرویس‌های متنوع و گسترده‌تری در حوزه صنعت بانکی و مالی به مشتریان عرضه شود ازاین‌رو با اجرای بانکداری باز بسیاری از کمبودهایی که در حال حاضر در سرویس‌های نوآورانه با آن‌ها مواجه هستیم برطرف شود.
بهترین راهکار برای حرکت به سمت بانکداری باز در کشور چیست؟
مهم‌ترین کاری که برای رواج بانکداری باز در کشور باید انجام شود، این است که مانند اکنون‌که پلتفرم‌های بانکداری باز در کشور حال شکل‌گیری هستند. شرکت‌هایی که این پلتفرم‌ها را ارائه می‌دهند، شروع به تعامل با بانک‌ها کنند و بین بانک‌ها و کسب‌وکارها قرار گیرند. در این روند، به‌جای این‌که بانک‌ها خود به‌صورت مستقل API ارائه بدهند که در اساس اشتباه است، پلتفرم‌های بانکداری باز شکل بگیرد و این پلتفرم‌ها، بین مشتریان کسب‌وکارها که استفاده‌کنندگان API ها هستند و بانک‌ها قرار گیرند. با این شیوه از اجرا، تعادل بهتری بین بانک‌ها و استفاده‌کنندگان API ها از منظر امنیتی شکل می‌گیرد ازاین‌رو شکل‌گیری پلتفرم‌های بانکداری باز رویکرد درستی است که هم‌اکنون در کشور در حال انجام است.
موانع ذهنی مبحثی است که می‌خواهم تأکید بیشتری در اجرای بانکداری باز بر آن داشته باشم. مدیران بانک‌ها به‌صورت عمومی کسانی هستند که دارای تخصص‌های مالی هستند و به‌ندرت مدیرعاملی پیدا می‌شود که تخصص فناوری اطلاعات داشته باشد و خیلی کم در هیئت‌مدیره بانک‌ها افرادی با تخصص فناوری اطلاعات وجود دارد. به دلیل این‌که تخصص فناوری اطلاعات در رده‌های مدیریت بالایی بانک‌ها کم است و مدیران فناوری اطلاعات بانک‌ها در سطح بالای تصمیم‌گیری بانک‌ها نیستند یک نوع ترس ناشی از بی‌اطلاعی در مورد تکنولوژی‌های جدید در بانک‌ها دیده می‌شود که این معضل، یک مانع بزرگ ذهنی است که برای برطرف شدن آن مشاوره، آموزش و شرکت در رویدادها و کنفرانس‌های بین‌المللی، مراودات و مبادلات بین‌المللی می‌تواند کمک خوبی برای برطرف کردن این مانع ذهنی باشد. زیرا وقتی مدیران بانک می‌بینند در کشورهای دیگر دنیا، در صنعت بانکداری از تکنولوژی‌های جدید بهره می‌گیرند به‌تدریج ترس آن‌ها از مواجه با این فناوری‌های نوین می‌ریزد و در آن‌ها اعتماد ایجاد می‌شود و با دیدگاه بازتری روندهای نوآوری در صنعت بانکی را همراهی می‌کنند حتی گاهی نیز در این بخش مطالبه گری می‌کنند. البته با گسترش نفوذ مدیران فناوری اطلاعات در بانک‌ها و حضور این متخصصان در هیئت‌مدیره بانک‌ها راه‌حل دیگری برای این مشکل است.
